خسارت های سرمازدگی گیاهان و روش های جلوگیری از آن
تنش یخ زدگی گیاهان
کشاورزی ، شغلی است که مستقیما با خسارت های طبیعی در ارتباط است و
اگر حوادث طبیعی رخ دهد اولین قشری که آسیب می بیند کشاورز است ،
سرما باعث ایجاد تنش یخ زدگی گیاهان می شود و گیاه برای از بین بردن این تنش و
استرس انرژی زیادی را مصرف خواهد کرد بنابراین میوه دهی گیاه کاهش یافته و
بازده آن کم می شود اما تنها یک بخش از این مشکلات است و
اگر حوادث طبیعی باعث آسیب های فیزیکی شود ، جبران این وضعیت برای گیاه و کشاورز سخت خواهد بود
عوامل آسیب رسان به محصولات کشاورزی یا ناشی از سوء مدیریت و یا ناشی از عوامل خارج از کنترل مدیریت می باشد.
سرما زدگی و یخبندان به عنوان یکی از عوامل قهری طبیعی خسارت زای غیر مدیریتی می باشد،
که همه ساله خسارتهای جبران ناپذیری به جامعه ی کشاورزی خصوصاً باغات وارد می نماید.
پدیده ی سرما زدگی و یخبندان و خسارتهای ناشی از آن نه فقط در کشور ما بلکه
در اکثر کشور های جهان وجود دارد.
با پیشگیری به موقع و دقیق زمان وقوع آن می توان با به کار گیری شیوه های مقابله
با این پدیده جوی خسارت آن را ه حداقل میزان ممکن رساند.
سهم عامل تنش سرما و یخبندان نسبت به سایر عوامل تهدید کننده در زیربخشهای
زراعی و باغی از وزن بسیار بالایی برخوردار است و پهنه وسیعی از حاصلخیزترین
مناطق تولیدی کشور ما و قسمت عمده محصولات اقتصادی مهم کشور
همه ساله در معرض تهدید تنش یخ زدگی گیاهان و سرما قرار دارند.
تنش یخ زدگی گیاهان (سرما) را می توان در فرآیند های مختلف گیاهی از قبیل
جوانه زنی، رشد، فتوسنتز، مقدار میوه، عملکرد و کیفیت
میوه اندازه گیری و مطالعه نمود و همچنین دارای اهمیت اقتصادی می باشد.
بررسی اثرات تنش سرما در سطح سلولی
وقتی دما به سطح آستانه برسد، ساختار های سلولی و فعالیتهای آن ممکن است
به طور ناگهانی آسیب ببینند، به طوری که پروتوپلاسم بلافاصله از بین می رود و
در اثر خسارت وارده به غشاها و اختلال در تأمین انرژی سلولی ممکن است مرگ سلولی وقوع یابد.
بررسی واکنشهای سلولی در مقابله با سرما، پدیده هایی نظیر از دست دادن فشار تورژسانس و
اکوئولیزه شدن، بر هم خوردن تعادل غشاء سیتوپلاسمی، وزیکوله شدن، کاهش جریان سیتوپلاسمی و
اختلال کلی در اندام ها را نشان می دهد.
بررسی اثر تنش سرما روی فعالیتهای فیزیولوژِیک گیاه
اثر تنش سرما روی گیاهان حساس به سرما، معمولاً گیاهان مناطق گرمسیری با
کاهش درجه حرارت در حدود 25 تا 30 درجه سانتی گراد باعث بروز کاهش در میزان فتوسنتزو تعرق می شود.
دما روی سیستم فتوسنتزی دارای اثر مستقیم است و در دماهای پایین، شدت فتوسنتزی کاهش می یابد.
اگر چه قرار گرفتن در معرض درجه حرارت های پایین می تواند بر بسیاری از فرآیند های فیزیولوژیک اثر سوء داشته باشد،
اثر آن روی فتوسنتز به عنوان عامل مهم و مؤثر در استقرار اولیه گیاه مطالعه و شناخته شده است.
این کاهش ممکن است به دلیل آشفتگی در تولید کلروفیل و به هم خوردن کلروپلاست باشد که
این اختلالات قطعاً ناشی از تنش سرما می باشد.
این حالت زمانی بروز می کند که رنگ سبز معمول برگها تحت شرایط تنش ازبین می رود.
به ندرت گیاهان بلافاصله بعد از تنش سرما وافزایش دما بهبود می یابند.
تنش سرماو فرآیند های مختلف رشد:
تنش سرما معمول ترین و رایج ترین تنش محیطی دوران جوانه زنی گیاه محسوب می شود.
این مرحله بسیار حساس به سرما می باشد.
دمای پایین نه تنها باعث کاهش جوانه زنی می شود بلکه به دنبال آن باعث کاهش
میزان رشد گیاهچه ها و میزان تجمع ماده ی خشک در آنها می شود. مراحل اول
و آخر ( جذب اولیه و شروع فتوسنتز) مراحل بسیار حساس به تنش سرما معرفی شده اند،
در حالی که مراحل میانی این دو مرحله نسبتاً حساسیت کمتری نسبت به سرما دارند.
یکی دیگر از مهمترین مراحل رشد گیاه که در عمل از تنش سرما شدیداً تأثیر می پذیرد،
مرحله ی گلدهی است.
کاهش مقدار دانه ی گرده ی تولید شده در شرایط تنش سرما باعث کاهش مقدار تشکیل میوه می شود.
