آیا آبیاری با آب شور برای کشاورزی مناسب است؟

تعریف شوری خاک

شوری به وجود نمک در آب و خاک کشاورزی اشاره دارد.

نمک به طور طبیعی در خاک، آب‌های سطحی و زیر زمینی وجود دارد.

رایج‌ترین نمکی که منجر به شوری در آب و خاک می‌شود سدیم کلرید است،

اما مواد دیگری از قبیل منیزیم، کلسیم، پتاسیم و… نیز می‌توانند باعث شوری در آب و خاک شوند.

قبل از آشکار شدن علائم و نشانه‌های شوری در روی زمین کشت، متاسفانه ابتدا عملکرد محصول تحت تاثیر شوری آب و خاک قرار می‌گیرد.

اولین نشانه‌های آبیاری با آب شور و شوری عموما با کم رنگ شدن برگ‌های سبز رنگ شروع شده و

با پوسته پوسته شدن و سوختن نوک و لبه‌های برگ‌ها همراه خواهد بود و

در شرایطی که غلظت نمک بالا باشد، به مرگ گیاه می‌انجامد.

از دیگر علائم شوری و شوری آب و خاک می‌توان به رنگ زرد جوان‌ترین برگ‌های گیاه و

نشانه‌های پژمردگی حتی با وجود رطوبت کافی در خاک اشاره کرد.

تاثیر و خسارت شوری بر گیاهان

جذب آب توسط ریشه گیاه عملی تقریبا همیشگی است، درصورتی که آب آبیاری نسبتا شور باشد،

گیاه برای جذب آب از خاک باید بیشتر تلاش کند و در نتیجه رشد آن کاهش پیدا می‌کند.

کیفیت آب در کشاورزی به این علت اهمیت دارد که اگر آب آبیاری بسیار شور باشد جذب آب می‌تواند معکوس اتفاق بیافتد،

یعنی هنگامی که غلظت نمک در اطراف ریشه گیاه بالا باشد جریان آب می‌تواند از سمت ریشه به خاک اتفاق بیافتد.

با این حال، این امکان وجود دارد که زمین آب را از گیاه جذب کند و گیاه رطوبت خود را از دست داده و دچار استرس کم آبی ‌شود.

به همین دلیل نیز علائم شوری آب و خاک مشابه استرس کم آبی در گیاه است.

جذب آب توسط گیاه کاهش پیدا می‌کند و در محصول تنش آبی ایجاد شده و منجر به نابودی گیاه می‌شود.
جذب بیش از حد نمک توسط گیاه منجر به سمی شدن گیاه و ایجاد خسارت می‌شود.
اسپری آب شور توسط آبپاش بر روی محصول منجر به سوزاندن لبه های برگ محصول می‌گردد.
وجود سدیم در آب آبیاری نیز میتواند منجر به سوختن برگ و ایجاد تاول در آنها شود.

اندازه گیری شوری آب و خاک

برای اندازه‌گیری شوری آب و یا خاک، از آزمایشگاه‌های معتبر آب و خاک استفاده می‌شود،

اما با استفاده از ابزار EC METER نیز میتوان مقدار شوری آب و خاک را تشخیص داد.

شوری آب در مقیاس‌های متنوعی اندازه‌گیری و اعلام می‌شود.

راهکارهایی جهت کاهش اثرات شوری آب و خاک در کشاورزی

با توجه به موارد زیر و انجام برخی اقدامات می‌توان تا حدودی تاثیرات و خسارات شوری آب و خاک در کشاورزی را کاهش داد.

1. نوع خاک و زهکشی: نکته اصلی در آبیاری با آب شور، آبشویی و جابجایی نمک به سمت پایین و خارج کردن از ناحیه ریشه است.

این عمل در خاک‌های شنی به راحتی و در خاک‌های رسی به سختی انجام می‌گیرد.

2. تناوب و زمانبندی: غلظت نمک در منطقه ریشه به دنبال آبیاری مداوم تغییر پیدا میکند.

با خشک شدن خاک غلظت نمک در خاک بالا رفته و همین عمل رطوبت خاک را از بین می برد.

بطور کلی در شرایطی که آب آبیاری شور است، آبیاری سطحی غلظت نمک را در خاک و اطراف ریشه

افزایش داده و آبیاری سنگین و بارندگی حجم نمک را از ناحیه ریشه خارج می‌کند.

3. کوددهی: در شرایطی که شوری آب و خاک زیاد است استفاده از کودهای حاوی کلرید بایستی کاهش یا حذف شود.

4. مرحله رشد: بطور کلی گیاه به هنگام جوانه زنی به نسبت سایر مراحل رشد نسبت به شوری آب و خاک حساس‌تر می‌باشد.

5. ریشه: ریشه و شکل آن یکی از عوامل موثر بر تحمل گیاه در مقابل شوری است.

غالبا هرچه ریشه گیاه سطحی باشد مقاوت آن در مقابل شوری آب آبیاری افزایش پیدا می‌کند.

توصیه های مهم در آبیاری با آب شور

روش آبیاری قطره ‌ای با توجه به تبخیر حداقلی، روش به نسبت بهتری برای آبیاری گیاه در شرایط شوری به نظر می‌رسد.

این روش با حفظ مداوم رطوبت در اطراف ریشه و آبشویی پایدار، اثرات شوری را کاهش می‌دهد.

به نسبت سایر روش‌های متداول آبیاری کارشناسان این حوزه روش آبیاری قطره‌ای را برای شرایطی که شوری وجود دارد توصیه می‌کنند.
حتی‌الامکان از آبپاش برای اسپری آب شور بر روی محصولات مورد کشت اجتناب کنید،

وجود نمک بر روی برگ محصولات امکان سوختن لبه برگ‌ها و آسیب به محصول را فراهم می‌کند.
عملیات آبیاری بایستی در پایین‌ترین دمای شبانه روز اتفاق بیافتد تا اثر تبخیر را به حداقل رساند.
برای حفظ یکنواختی شوری و اجتناب از تمرکز نقطه‌ای نمک در زمین کشاورزی و خاک، از آبیاری در شرایط بادی و هوای گرم خودداری کنید.
دقت کنید که آبیاری در این شرایط باید دقیقا متناسب با نیاز آبی گیاه تنظیم شود.